Poprawa przetwarzania owsa

Vereshchynskyi O.P., doktor nauk technicznych, dyrektor generalny (OLIS LLC, Odesa);

Yaniuk T.I., doktor nauk technicznych, profesor nadzwyczajny (NVPT, Kijów);

Pirus Y.B., dyrektor ds. rozwoju i wdrożeń (OLIS LLC, Odessa).

Powszechnie wiadomo, że produkty z ziarna owsa stają się coraz ważniejszą częścią ludzkiej diety. Owies jest wykorzystywany do produkcji różnych płatków, błonnika i mąki. Wysoka wartość odżywcza i biologiczna tych produktów jest pożądana w żywieniu dzieci, dietetycznym i geriatrycznym.

Podstawą do produkcji produktów spożywczych z ziarna owsa jest nierozdrobniona kasza owsiana, której technologia jest dobrze uzasadniona naukowo, opisana w literaturze i wdrożona w wielu przedsiębiorstwach. Niemniej jednak istnieją pewne trudności w obecnej praktyce przetwarzania owsa ze względu na specjalną strukturę ziarna tej rośliny, a także nowe wymagania w zmienionym środowisku biznesowym przedsiębiorstw przetwórczych.

Cechą anatomiczną ziarna owsa jest to, że pod jego łuskami kwiatowymi znajdują się krótkie włoski pokwitania (puch) pokrywające całą powierzchnię jądra. Ich zawartość sięga 1,5…2,0% masy ziarna. Obecność włosków pokwitaniowych w produktach obłuskiwania prowadzi do przyklejania się puchu do organów roboczych i wewnętrznych powierzchni sprzętu, zmniejszając jego wydajność, co wymaga okresowych przestojów awaryjnych w celu czyszczenia. Jeśli włoski dostaną się do gotowego produktu, pogarszają jego właściwości konsumenckie i wygląd. Tradycyjne technologie przetwarzania owsa obejmują oddzielanie kłosów w mieszaninie z łuską za pomocą obłuszczarek i aspiratorów lub samych aspiratorów, a następnie mielenie zboża w maszynach o ściernych powierzchniach roboczych. Ze względu na wysoką zawartość włókna, otrzymany produkt (plewy) ma niską wartość paszową i może być stosowany jako składnik paszy tylko dla bydła z szeregiem ograniczeń. W nowoczesnych warunkach rolniczych takie wykorzystanie łusek jest niewykonalne. Jednocześnie przetwarzanie owsa na produkty spożywcze wymaga zużycia znacznych ilości energii cieplnej, w szczególności do wytworzenia pary. Dotychczasowe doświadczenia przedsiębiorstw przetwórczych potwierdzają ekonomiczną zasadność wykorzystania łusek owsa jako paliwa stałego do tego celu. Z naszych obserwacji wynika jednak, że spalanie łusek zawierających włosie łuskowe prowadzi do niskiej efektywności wykorzystania paliwa oraz zwiększonej emisji szkodliwych substancji do atmosfery. W takich warunkach pilnym staje się zadanie wyselekcjonowania łuski w jak najczystszej postaci i znalezienie sposobu na jej racjonalne wykorzystanie.

W wyniku badań nad sposobami przetwarzania produktów łuszczenia owsa opracowaliśmy separator puchu marki MVP (rys. 1), a także odpowiedni schemat technologiczny (rys. 2), który pozwolił nam zapewnić oddzielne oddzielenie kłosów łuski (wraz z niewielką ilością małych cząstek okrywy kwiatowej) i łuski (prawie całkowicie pozbawionej puchu). Jednocześnie w wyniku działania separatora puchu zaobserwowano nieznaczny wzrost zawartości ziaren połamanych proporcjonalnie do wzrostu współczynnika obłuskiwania ziarna. Nie stwierdzono jednak zmian ilościowych w plonie zbóż.

 

Rys. 2 Schemat blokowy etapu obłuskiwania ziarna owsa:

1 – lej zasypowy; 2 – obłuskiwacz odśrodkowy SHCO-1;

3 – separator puchu MVO-3,0-01; 4 – pneumatyczny kanał oddzielający VSO-4OO;

5 – aspirator ACC-5,0; 6 – aspirator ACC-2,5; 7 – przesiewacz BM-1,2.

Analiza składu chemicznego oddzielonego puchu (Tabela 1) wyjaśnia problemy występujące przy spalaniu plew z jego zawartością, a także pokazuje, że produkt ten jest znaczącym źródłem składników odżywczych i może być wykorzystywany w przemyśle paszowym jako cenny surowiec.

Tabela 1: Skład chemiczny kłosów łuski owsa.