Gryka to roślina zbożowa, która obejmuje 15 gatunków. Pochodzi z Nepalu i północnych Indii, skąd rozprzestrzeniła się na różne kontynenty. W naszym kraju nasiona gryki są wykorzystywane do produkcji kaszy gryczanej, która ma wysokie walory smakowe i odżywcze. Są one również wykorzystywane do produkcji słomy gryczanej na paszę, która jest mieszana ze słomą z innych zbóż. Aby jednak uzyskać wysokie plony zdrowej i pożywnej gryki, należy wiedzieć, jak ją uprawiać, zbierać, przechowywać i przetwarzać.
Technologia uprawy gryki
Aby zebrać dobre plony gryki, należy zrozumieć, jak prawidłowo włączyć ją do płodozmianu. Według naukowców i doświadczonych rolników lepiej jest siać ją po roślinach strączkowych, uprawach rzędowych i ozimych. Najlepsi poprzednicy to buraki cukrowe, kukurydza, ziemniaki, warzywa, soja, wyka i wieloletnie trawy.
Uprawa gleby
Przygotowanie gleby rozpoczyna się po zbiorze roślin ścierniskowych. Obejmuje ono zdzieranie ścierniska za pomocą bron talerzowych i jesienną orkę za pomocą pługów i przedpłużków. Na grubej wierzchniej warstwie gleby głębokość orki może osiągnąć 25-27 cm.
W regionach suchych i na glebach erozyjnych stosuje się cięcie płaskie. Gleba jest uprawiana za pomocą głęboszo-wyorywaczy, kultywatorów i redlic oraz głęboszo-wyorywaczy. Aby zapewnić odpowiednią wilgotność gleby w momencie siewu, zaleca się dwukrotne użycie pługów śnieżnych w okresie zimowym.
Ponadto gleba jest uprawiana kilka razy. Najpierw na głębokość 10-12 cm, następnie na 6-8 cm, a w dniu siewu – na głębokość umieszczenia nasion.
Przygotowanie nasion
Przygotowana gleba jest obsiewana nasionami o średnicy od 3,5 do 4 mm. Są one wstępnie zaprawiane fungicydami, które zapobiegają rozwojowi chorób grzybowych.
Wysiew
Do siewu należy wybrać czas, w którym temperatura gleby na głębokości 10 cm jest stabilna na poziomie +10-12 stopni. W Polissya jest to druga połowa maja, w regionach leśno-stepowych – pierwsza połowa maja, w regionach stepowych – druga połowa kwietnia.
Siew odbywa się na jeden z dwóch sposobów:
- metodą międzyrzędową, w której wykorzystywane są siewniki zbożowe;
- metoda szerokorzędowa, w której stosuje się siewniki do buraków, a szerokość między rzędami wynosi co najmniej 45 cm.
Zużycie nasion tej rośliny wynosi od 2,5 (dla strefy stepowej) do 5 milionów (dla strefy leśno-stepowej) nasion na 1 ha. Jeśli gleba jest wilgotna i ciężka, głębokość siewu nie przekracza 4-5 cm, jeśli jest lekka i bardzo sucha – 6-7 cm.
Pielęgnacja siewu
Aby uzyskać równomierne wschody na całym polu, zaleca się wałowanie gleby za pomocą wałów pierścieniowych po siewie. W tym samym czasie przeprowadza się bronowanie, aby pomóc w zwalczaniu chwastów i zniszczyć skorupę gleby. Bronowanie powtarza się, gdy tylko na łodygach pojawią się pierwsze prawdziwe liście.
Obowiązkowym etapem pielęgnacji upraw gryki jest zapylanie przez pszczoły. W tym przypadku stosuje się wskaźnik 2 rodzin pszczelich na 1 hektar pola. Owady należy sprowadzić przed rozpoczęciem kwitnienia (około 2-3 dni).
Zbiór gryki
Gryka jest zbierana głównie oddzielną metodą, ponieważ ma długi okres dojrzewania (25-35 dni). Jedna roślina może mieć zarówno dojrzałe, jak i zielone owoce, a także pąki i kwiaty. Jeśli powietrze jest wilgotne i gorące, okres dojrzewania wydłuża się. Z drugiej strony, jeśli wilgotność powietrza jest niska (poniżej 40%), masa ziaren przestaje rosnąć. Jednocześnie łodygi i liście mogą pozostać wilgotne (50-65%). Dojrzewanie wznawia się dopiero po poprawie warunków pogodowych. Owoce na niższych poziomach dojrzewają jako pierwsze. Są one również pierwszymi, które się kruszą.
Przed zbiorem pokosy muszą być całkowicie suche, a zawartość wilgoci w liściach i łodygach musi zostać zredukowana do 30-35%. Wilgotność ziarna powinna wynosić nieco ponad 16%. W takich warunkach można rozpocząć młócenie, przy czym bęben obraca się z prędkością co najmniej 500 obr. Stąd ziarno jest podawane do głównego obwodu czyszczącego. Jeśli jego wilgotność nie przekracza 14%, może być przechowywane w kopcach o wysokości do 1,5 m.
Jedną z najpopularniejszych metod zbioru gryki jest metoda dwufazowa. Gdy roślina jest dojrzała w 70-75%, rozpoczyna się koszenie w pobliżu pokosu.
Jeśli gryka jest zbierana za pomocą kombajnu zbożowego, do czyszczenia używa się maszyn do czyszczenia ziarna. Ziarno jest wcześniej suszone. Jeśli ziarno nie zostanie oczyszczone na czas, spowoduje to samonagrzewanie.
Przechowywanie zbiorów
Aby zachować właściwości gryki, ważne jest, aby jej wilgotność wynosiła nieco ponad 15%. W tym celu ziarno jest czyszczone przy użyciu różnych urządzeń, dzieląc proces na trzy etapy:
- wstępny
- wstępny
- wtórny.
Jeśli ziarno jest przeznaczone do siewu, umieszcza się je w płóciennych workach i przechowuje w suchym i wentylowanym pomieszczeniu. Worki są dzielone na grupy po osiem i umieszczane na oddzielnych paletach o szerokości 2,5 metra. Zebrane owoce mogą być również przechowywane w kopcach o wysokości ponad 2,5 m.
Przetwarzanie zbiorów gryki
Jeśli gryka jest uprawiana do spożycia przez ludzi, ziarna są transportowane do kaszarni, gdzie są dalej przetwarzane. Szczególne miejsce w tym procesie technologicznym zajmuje obróbka hydrotermiczna. Obejmuje ona
- traktowanie nasion parą pod wysokim ciśnieniem,
- suszenie,
- i chłodzenie.
Podczas obróbki hydrotermicznej ziarna gryki poddawane są działaniu pary wodnej, co powoduje ich ciemnienie i uzyskanie charakterystycznego ciemnobrązowego koloru. Wysoka temperatura uruchamia proces hydrolizy białek, w wyniku którego powstają niezbędne kwasy. Po ich interakcji z cukrami redukującymi, nasiona nabierają ciemnobrązowego koloru. Jego nasycenie zależy bezpośrednio od czasu przetwarzania i ciśnienia pary. Niektórzy konsumenci widzą bezpośredni związek między kolorem gryki a jej wartością odżywczą. Jednak właściwości biologiczne białek wchodzących w skład gryki zależą od poziomu ekspozycji na ciepło. Jeśli podczas przetwarzania stosowane są trudne warunki, może to prowadzić do
- rozkładu i utraty witamin
- zniszczenia białka;
- tworzenie nierozpuszczalnych pozostałości białkowych.
Gdy ziarna gryki są wystawione na działanie pary wodnej, rozpoczyna się żelowanie skrobi, co prowadzi do powstawania dekstryn. W dużych ilościach ten produkt pośredni obniża właściwości konsumpcyjne i smakowe kaszy gryczanej. Dlatego przed obróbką hydrotermiczną nasiona są poddawane testom w celu określenia oczekiwanej zawartości białka, skrobi i witamin. Oprócz HTO są one poddawane łuszczeniu, frakcjonowaniu i oddzielaniu produktu końcowego.
Wartość odżywcza i smak kaszy gryczanej zależą od czasu gotowania. Według GOST, kasza gryczana powinna być gotowana przez co najmniej 20 i nie więcej niż 25 minut.
Gryka jest rośliną sadowniczą, która wymaga ścisłej dyscypliny technologicznej przy siewie i uprawie. Wszystkie etapy uprawy są sobie równoważne. Dlatego, aby uzyskać wysoki plon gryki, konieczne jest przestrzeganie całego kompleksu agrotechnicznego.
