Być może nie ma innej uprawy, o której zwykli ludzie wiedzą tak mało, a która jest przedmiotem tak wielu złych rzeczy. Rzepak jest bardzo interesującą rośliną uprawną, bardzo użyteczną i szeroko stosowaną do celów technicznych i spożywczych.
Czym jest rzepak?
Z naukowego punktu widzenia rzepak jest jednoroczną rośliną zielną z rodziny krzyżowych, rodzaju kapusta. Jego najbliższymi krewnymi są dziko rosnąca perz i uprawna kapusta ogrodowa. W przeciwieństwie do nich, rzepak nie ma jednego dzikiego przodka. Naukowcy uważają, że jest to naturalna hybryda tego samego rzepaku i kapusty, ale utworzyła pełnoprawną roślinę z pełnym zestawem chromosomów rodzicielskich.
Dlatego też roślina ta powinna być uważana za niezależną i kompletną uprawę zdolną do wzrostu i rozmnażania. Rzepak jest dostępny zimą i wiosną. Korzenie tej rośliny są bardzo silne, osiągając głębokość 2-3 metrów, co zapewnia dobrą witalność.
Zewnętrzna część również nie jest mała. Prosta, okrągła łodyga ma od jednego do dwóch metrów wysokości i może mieć do 3 centymetrów średnicy. Na jednej łodydze rosną jednocześnie trzy rodzaje liści rzepaku:
- rozeta podstawna – dolna, mocno wcięta, z zaokrąglonym wierzchołkiem;
- środkowe są długie, w kształcie włóczni;
- górne są lancetowate, siedzące i mają rozszerzoną podstawę.
Wszystkie liście pokryte są specjalnym woskowym nalotem, są koloru szarego lub niebiesko-zielonego. Rzepak kwitnie bardzo pięknymi jasnożółtymi kwiatami, tworząc na polach wspaniały dywan, który jest przyjemny dla oka. Po zakończeniu kwitnienia pojawiają się strąki o długości 10-12 cm, które zawierają wiele twardych, kulistych nasion. Każdy strąk może zawierać do 30 nasion i są one bardzo małe – tysiąc nasion waży zaledwie 5-7 gramów.
Jest to dość odporna na zimno roślina, która nie wymaga dużo ciepła nawet latem. Potrzebuje dużo wilgoci, żyznej gleby i światła dziennego. Im dłuższy dzień w miejscach, w których jest uprawiana, tym wyższe plony.
Odmiana ozima ma wyższą zawartość oleju w nasionach niż odmiana jara. Rzepak ozimy nie lubi jednak zimowego klimatu kontynentalnego, dlatego w tych krajach lepiej jest sadzić rośliny jare. Odmiany ozime wytwarzają doskonałą masę zieloną bardzo wcześnie (w czasie, gdy nie ma jeszcze innych roślin), a zawartość białka jest porównywalna z lucerną.
Odmiany jare nazywane są kalarepą. Jeśli zielona masa zostanie skoszona przed kwitnieniem, część nadziemna, która pozostaje w ziemi, szybko odrasta i daje nowy plon.
Jak uprawia się rzepak?
Najlepszą glebą do uprawy tej rośliny jest lekko kwaśna czarna ziemia. Konieczne jest oczyszczenie ziemi z pozostałości poprzednich upraw, zwłaszcza z nasion chwastów. Zaleca się wykonanie głębokiej orki.
Po posadzeniu i wschodach konieczne jest zastosowanie niezbędnych nawozów mineralnych i pierwiastków śladowych:
- siarka
- magnez
- bor
- mangan
- molibden
- miedź
- cynk
- kobalt.
Nawozy te są niezbędne do rozwoju roślin i tworzenia plonów, a nie wszystkie z nich mogą pochodzić naturalnie z gleby.
Odmiany zimowe sadzi się pod koniec sierpnia, kiedy temperatura gleby jest optymalna. Zimą roślina ma już około 8 liści i dość gruby pień, dzięki czemu może z łatwością wytrzymać zimno. Do sadzenia nadają się również dobrze nawożone gleby gliniaste i piaszczysto-gliniaste. Roślina nie lubi zbyt dużej wilgoci.
Rzepak jary można sadzić wiosną w temperaturze gleby 5-7 stopni, a czas sadzenia zależy od specyficznych warunków klimatycznych regionu. Nasiona są zwykle sadzone na głębokość 2 cm, z odległością 15 cm między rzędami. Przybliżone zagęszczenie rzepaku wynosi 120 roślin na metr kwadratowy.
Zbiór przeprowadza się, gdy nasiona są dojrzałe: powinny być dojrzałe, o wilgotności od 9 do 12%, a strąki powinny mieć żółto-zielony kolor. Zdarza się, że rośliny dojrzewają w różnym czasie na tym samym polu. W takim przypadku konieczne są oddzielne zbiory. Zbiór rzepaku ozimego i jarego jest praktycznie taki sam pod względem technologicznym, zmienia się jedynie termin zbioru.
Rzepak jest bardzo poszukiwaną rośliną uprawną, która jest szeroko stosowana zarówno w przemyśle spożywczym, jak i produkcyjnym. Dlatego też coraz więcej krajów uprawia tę roślinę na swoich gruntach rolnych. Tradycyjnie Kanada i Chiny były wiodącymi światowymi producentami tej rośliny. Jednak inne kraje azjatyckie, a także Dania, Niemcy, Czechy i Rosja również odpowiadają za znaczną część upraw. Ukraina również zaczęła uprawiać dużo rzepaku.
Do czego można wykorzystać rzepak?
Korzyści płynące z tej uprawy są niezaprzeczalne. Jest szeroko stosowany w wielu sektorach przemysłu i rolnictwa. Wykorzystywane są wszystkie części rośliny i jest to praktycznie produkcja bezodpadowa. Głównym produktem uzyskiwanym po wytłoczeniu nasion jest olej rzepakowy. Po tłoczeniu makuch jest wykorzystywany do karmienia zwierząt gospodarskich. Zielona masa jest również doskonałą paszą, szczególnie wiosną.
Głównym produktem jest jednak olej rzepakowy. Jest on szeroko stosowany w różnych dziedzinach:
- gotowanie
- medycyna
- kosmetologia;
- produkcja mydła
- metalurgia (smary)
- przemysł włókienniczy;
- produkcja biopaliw.
Ze względu na wysoką zawartość kwasu erukowego i substancji zawierających siarkę, olej ten miał nieprzyjemny zapach i mógł być szkodliwy dla zdrowia. Następnie jednak rozpoczęto prace nad opracowaniem nowych odmian rzepaku, z których olej mógłby być wykorzystywany do gotowania.
Takie odmiany zostały opracowane w latach 80. i od tego czasu rozpoczął się nowy etap w uprawie tej rośliny. Olej rzepakowy z tych odmian zawierał bezpieczną ilość kwasu erukowego i miał właściwości podobne do oliwy z oliwek:
- wysoka przezroczystość;
- zdolność do niepogarszania się przez długi czas;
- wysoka zawartość kwasu oleinowego
- obecność witaminy E;
- działanie przeciwcholesterolowe.
Olej rzepakowy jest szczególnie popularny w krajach północnych o zimnym klimacie, takich jak Dania i Kanada. Produkuje się tam kilka odmian oleju z tej rośliny, w tym nierafinowany. Jednocześnie ceny tego produktu są dość przystępne.
Olej rzepakowy jest szeroko stosowany w medycynie i kosmetyce. Produkuje się z niego wiele kremów, balsamów i produktów do pielęgnacji włosów. Jest bardzo korzystny dla skóry i jest również składnikiem wielu rodzajów mydła.
Olej rzepakowy jest również szeroko stosowany. Jest stosowany jako podstawa wielu smarów, ponieważ jest tańszy i lepszy niż tradycyjne kompozycje techniczne. Ponadto bardzo ważny jest komponent środowiskowy.
Produkty rzepakowe nie zanieczyszczają środowiska, a nawet nie wytwarzają toksycznych odpadów.
Ta kluczowa cecha doprowadziła do opracowania przyjaznego dla środowiska paliwa na bazie rzepaku, biodiesla. Oprócz tego, że jest przyjazne dla środowiska, paliwo to jest tańsze niż paliwa konwencjonalne (tradycyjne paliwa kopalne rosną w cenie, są coraz trudniejsze do wydobycia i nie wszystkie kraje mają ich rezerwy).
Silniki i systemy grzewcze wykorzystujące biodiesel są coraz częściej stosowane. Każdego roku przyjazny dla środowiska i niedrogi biodiesel znajduje coraz szersze zastosowanie w różnych krajach.
Więcej informacji i porad można uzyskać pod numerem telefonu: ☎ +38 (067) 822-85-58
